اقتصاد کشاورزی
میلاد امینی زاده؛ محسن رفعتی
چکیده
صادرات کشاورزی ایران در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. در این میان محصولات زراعی (کد 07) به دومین گروه مهم صادرات بخش کشاورزی ایران در سال‌های اخیر تبدیل شده است. با این وجود مطالعات اندکی به بررسی ظرفیت‌های صادراتی محصولات زراعی پرداخته‌اند. از این رو هدف این مطالعه بررسی مولفه‌های اثرگذار بر صادرات محصولات زراعی و سنجش ...
بیشتر
صادرات کشاورزی ایران در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. در این میان محصولات زراعی (کد 07) به دومین گروه مهم صادرات بخش کشاورزی ایران در سال‌های اخیر تبدیل شده است. با این وجود مطالعات اندکی به بررسی ظرفیت‌های صادراتی محصولات زراعی پرداخته‌اند. از این رو هدف این مطالعه بررسی مولفه‌های اثرگذار بر صادرات محصولات زراعی و سنجش کارایی صادرات ایران است. به منظور دستیابی به هدف، الگوی جاذبه مرزی تصادفی براساس داده‌های تابلویی متوازن برای 21 کشور در دوره زمانی 2021-2001 برآورد شد. نتایج بیانگر این است که اندازه اقتصادی و فیزیکی بازار هدف اثری مثبت و معنیدار بر صادرات محصولات زراعی ایران داشته‌اند. همچنین مرز مشترک میان ایران و شرکای تجاری و تحریم‌های اقتصادی دارای اثری مثبت و معنیدار بر صادرات محصولات زراعی بوده است، در حالی‌که فاصله جغرافیایی میان ایران و کشورهای واردکننده اثری منفی بر صادرات داشته است. نتایج کارایی نشان داد که در دوره زمانی 2015-2021 ایران در هیچ بازار هدفی دارای کارایی 100 درصدی نبوده است و در چهار کشور افغانستان، امارات متحده عربی، کانادا و عراق با کارایی بیش از 50 درصد روبرو بوده است. براساس نتایج، ایران بیشترین پتانسیل صادرات محصولات زراعی را در عراق دارد. در نتیجه، با توجه به اثر مثبت و معنیدار مرز مشترک و ظرفیت‌های بالای شرکای تجاری هم‌مرز با ایران، پیشنهاد می‌شود که کشورهای تجاری دارای مرز مشترک مانند عراق در اولویت صادرات محصولات زراعی قرار گیرند.
اقتصاد کشاورزی
مینا صالح نیا؛ محسن رفعتی
چکیده
در تداوم حیات بشری، کشاورزی و تولیدات آن نقش بنیادینی را ایفا میکنند. با ارزیابی میزان پایداری کشاورزی و مشخص کردن روند حرکت رو به توسعه کشاورزی و تهدیدهای پیش روی آن، میتوان نسبت به توصیه، شکلگیری و اتخاذ اقدامات واقعبینانه برای بهبود پایداری در بخش کشاورزی اقدام نمود. در همین راستا هدف مطالعه حاضر، ارزیابی شاخصهایی ...
بیشتر
در تداوم حیات بشری، کشاورزی و تولیدات آن نقش بنیادینی را ایفا میکنند. با ارزیابی میزان پایداری کشاورزی و مشخص کردن روند حرکت رو به توسعه کشاورزی و تهدیدهای پیش روی آن، میتوان نسبت به توصیه، شکلگیری و اتخاذ اقدامات واقعبینانه برای بهبود پایداری در بخش کشاورزی اقدام نمود. در همین راستا هدف مطالعه حاضر، ارزیابی شاخصهایی در ابعاد سه گانه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایداری کشاورزی در سطح استانهای کشور میباشد. به این منظور از آخرین اطلاعات در دسترس آمارنامههای وزارت جهاد کشاورزی، نتایج آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران و سالنامههای آماری استانهای مختلف استفاده شد. در بعد سنجش پایداری محیط زی تنوع محصول، میزان مصرف کودهای شیمیایی و آلی، و مصرف آفتکشها، در بعد اقتصادی از شاخص کوانتومی تولید محصولات و ثبات در تولید محصول، و در بعد اجتماعی از دو شاخص اشتغال نیروی کار روستایی و امنیت غذایی روستایی بهره گرفته شد. از مهمترین نتایج حاصل از این تحقیق میتوان به وضعیت مناسب عموم استانهای کشور از لحاظ تنوع کشت با استفاده از شاخص هرفیندال، لزوم کاربرد و مدیریت بهینه کودهای آلی در کلیه استانهای کشور به خصوص در استان گلستان، میزان بالای مصرف سموم شیمیایی در استانهای شمالی و جنوبی کشور، روند ثابت یا کاهش معنیدار شاخص کوانتومی تولید محصولات در اکثر استانها، کاهش محسوس نرخ اشتغال جمعیت روستایی در استان چهار محال و بختیاری، و سهم بیشتر هزینه کرد برای خرید مواد غذایی در روستاهای استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد. توسعه مبارزه بیولوژیک علیه آفات (به ویژه در مورد برنج و گوجه فرنگی)، پرداخت یارانه غیر مستقیم نهاده در مورد کودها و آفتکشهای آلی و زیستی، حفاظت از منابع پایه خاک و آب به منظور پایدارسازی تولیدات، و تنوع بخشی به منابع درآمدی و معیشتی کشاورزان خردهپا با اولویت استانهای کمتر برخوردار مانند سیستان و بلوچستان و کردستان، از پیشنهادات مطالعه حاضر میباشد.
اقتصاد کشاورزی
مهدی شعبان زاده خوشرودی؛ ابراهیم جاودان؛ محسن رفعتی
چکیده
تنوع غذایی از خصوصیات رژیم‌های غذایی سالم میباشد. چرا که مواد مغذی ضروری هم‌زمان در یک ماده غذایی وجود ندارند، بلکه در یک رژیم غـذایی متشـکل از چندین ماده غذایی یافت می‌شوند. با این وجود در سال‌های اخیر سلیقه غذایی خانواده‌های ایرانی به سوی مواد غذایی پرکالری و فاقد ارزش غذایی گرایش پیدا کرده که این مسئله آمار مبتلایان به بیماریهای ...
بیشتر
تنوع غذایی از خصوصیات رژیم‌های غذایی سالم میباشد. چرا که مواد مغذی ضروری هم‌زمان در یک ماده غذایی وجود ندارند، بلکه در یک رژیم غـذایی متشـکل از چندین ماده غذایی یافت می‌شوند. با این وجود در سال‌های اخیر سلیقه غذایی خانواده‌های ایرانی به سوی مواد غذایی پرکالری و فاقد ارزش غذایی گرایش پیدا کرده که این مسئله آمار مبتلایان به بیماریهای غیرواگیر را در کشور افزایش داده است. انتخاب و پذیرش رژیم‌های غذایی مختلف به عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و روان‌شناختی بستگی دارد. از آن جا که تأمین سلامت و امنیت غذایی از اهداف راهبردی سند چشم‌انداز بیست ساله کشور میباشد، مطالعه حاضر به ارزیابی وضعیت تنوع غذایی خانوارها و عوامل مؤثر بر آن در استان تهران پرداخته است. جهت دستیابی به این هدف از اطلاعات خام هزینه درآمد خانوار در سال 1399 استفاده شده است. در مطالعه حاضر برای کمیسازی متغیر تنوع غذایی از شاخص تنوع غذایی بری (BI) و به منظور بررسی و ارزیابی تأثیر متغیرهای دموگرافیکی، اقتصادی و اجتماعی بر آن از مدل لاجیت ترتیبی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که تنها 2/23 درصد از خانوارهای تهرانی از تنوع غذایی زیاد برخوردار هستند و 8/76 درصد خانوارها دارای تنوع غذایی کم یا متوسط میباشند. ضمن آن که بر پایه نتایج، متغیرهای سن سرپرست خانوار، محل سکونت، ساعت کار سرپرست خانوار و سطح درآمد خانوار در جهت مثبت (مستقیم) و در نقطه مقابل متغیرهای سواد سرپرست خانوار، بعد خانوار و وضعیت اشتغال سرپرست خانوار در جهت منفی (معکوس) بر سطح تنوع غذایی خانوارها در سطح استان تهران تأثیر می‌گذارند.
اقتصاد کشاورزی
محسن رفعتی؛ مهدی شعبان زاده خوشرودی؛ ابراهیم جاودان
چکیده
شتاب بالای تورم در یک دهه گذشته، هزینه‌ی زندگی را در کلان‌شهر تهران با افزایش مواجه ساخته است. گزارش برنامه جهانی غذا (WFP) نشان میدهد استان تهران در مقایسه با سایر استانهای ایران بالاترین میزان نابرابری رفاه را دارد و بخش قابل‌توجهی از جمعیت استان تنها سیری شکمی دارند. این مسئله سبب شده تا ابتلا به کوتاهی قد، بیماریهای قلبی ...
بیشتر
شتاب بالای تورم در یک دهه گذشته، هزینه‌ی زندگی را در کلان‌شهر تهران با افزایش مواجه ساخته است. گزارش برنامه جهانی غذا (WFP) نشان میدهد استان تهران در مقایسه با سایر استانهای ایران بالاترین میزان نابرابری رفاه را دارد و بخش قابل‌توجهی از جمعیت استان تنها سیری شکمی دارند. این مسئله سبب شده تا ابتلا به کوتاهی قد، بیماریهای قلبی عروقـی، سرطان‌ها، چـاقی، دیابـت، پوسیدگی دندان و بیماریهای گوارشی در میان خانوارهای تهرانی افزایش یابد. در این راستا اگر چه با تصمیم کارگروه سلامت و امنیت غذایی و مشارکت دستگاه‌های مختلف برنامه‌هایی به منظور ارتقاء سطح سلامت و تغذیه ساکنان استان انجام گرفته است، اما شیوع نارساییها و بیماریهای مختلف ممکن است در نتیجه کمبود مواد مغذی در سبد غذایی و در نتیجه ناامنی غذایی باشد. از آن جا که تأمین سلامت و امنیت غذایی از اهداف راهبردی سند چشم‌انداز بیست ساله کشور است، در این مطالعه ابتدا بر اساس طبقه‌بندی گروه کالایی مرکز آمار ایران و با استفاده از ماتریس عملکرد تغذیهای، سطح دریافت مواد مغذی در دهکهای مختلف درآمدی استان تهران در سال 1397 بررسی شده است. سپس با استفاده از روش جورسازی مصرف مواد مغذی، تنوع و امنیت غذایی دهکهای درآمدی استان تحلیل شده است. نتایج نشان داد که وضعیت دریافت کلسیم، آهن و ویتامین C در میان خانوارهای دهک پائین درآمدی استان تهران بسیار ناگوار است و یک فرد بالغ در سه دهک پائین درآمدی روزانه تنها حدود 14، 487 و 75 میلیگرم از این سه ماده مغذی را دریافت نموده است. در مورد سایر مواد مغذی نیز یک فرد بالغ در سه دهک پائین درآمدی پروتئین و ویتامین A را به ترتیب معادل 72 میلیگرم و 551 میکروگرم دریافت نموده که در سطح حداقل مورد نیاز روزانه است و تنها کربوهیدرات و ویتامین B1 به ترتیب به میزان 339 گرم و 1/5 میلیگرم دریافت شده که بالاتر از حداقل نیاز روزانه میباشد. شایان ذکر است که در همه دهکهای درآمدی سطح دریافت کربوهیدرات بیش از سه برایر آستانه مورد نیاز روزانه فرد بالغ است (130 گرم). نهایت آن که بر اساس نتایج خانوارها در سه دهک پائین درآمدی نسبت به سایر دهکها تنوع و امنیت غذایی پایین‌تری دارند.
سمانه قلی پور؛ رویا محمدزاده؛ محمد بخشوده؛ یداله آذرین فر؛ محسن رفعتی
چکیده
مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطة دراز مدت و کوتاه مدت میان آزادسازی تجاری بخش کشاورزی و سهم‌های صادرات و واردات هر کدام از بخشهای کشاورزی و خدمات از کل صادرات و واردات کالاها و خدمات ایران طی دوره زمانی 1340 تا 1387 شکل گرفت که برای این منظور از مدل خود همبستگی برداری بهره گرفته شد. شاخص آزادسازی تجاری از نسبت تجارت (صادرات + واردات) به تولید ...
بیشتر
مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطة دراز مدت و کوتاه مدت میان آزادسازی تجاری بخش کشاورزی و سهم‌های صادرات و واردات هر کدام از بخشهای کشاورزی و خدمات از کل صادرات و واردات کالاها و خدمات ایران طی دوره زمانی 1340 تا 1387 شکل گرفت که برای این منظور از مدل خود همبستگی برداری بهره گرفته شد. شاخص آزادسازی تجاری از نسبت تجارت (صادرات + واردات) به تولید ناخالص داخلی محاسبه گردید. برای انجام آزمون همجمعی از روش یوهانسن و جوسیلیوس6 استفاده شد. نتایج بدست آمده از آزمون یوهانسن، حاکی از وجود سه رابطه بلندمدت میان متغیرهاست. همچنین نتایج نشان داد افزایش آزادسازی تجاری در بخش کشاورزی، سهم واردات بخشهای کشاورزی و خدمات را در دراز مدت و کوتاه مدت افزایش داده است. از سوی دیگر در کوتاه مدت سهم صادرات بخشهای کشاورزی و خدمات تحت تأثیر این سیاستها کاهش یافته است.
محسن رفعتی؛ یداله آذرین فر؛ رویا محمدزاده
چکیده
چکیدههدف کلی مطالعه حاضر، انتخاب الگوی مناسب برای پیش بینی سطح زیر کشت، تولید و قیمت چغندرقند در ایران است. برای این منظور الگوهای ARIMA، تعدیل نمایی یگانه، تعدیل نمایی دوگانه، هارمونیک، شبکه عصبی و ARCH با استفاده از اطلاعات دوره زمانی 87-1362 برآورد و بهترین الگو انتخاب گردید. بررسی آزمون تصادفی بودن (دوربین واتسون) سریهای سطح زیر کشت، ...
بیشتر
چکیدههدف کلی مطالعه حاضر، انتخاب الگوی مناسب برای پیش بینی سطح زیر کشت، تولید و قیمت چغندرقند در ایران است. برای این منظور الگوهای ARIMA، تعدیل نمایی یگانه، تعدیل نمایی دوگانه، هارمونیک، شبکه عصبی و ARCH با استفاده از اطلاعات دوره زمانی 87-1362 برآورد و بهترین الگو انتخاب گردید. بررسی آزمون تصادفی بودن (دوربین واتسون) سریهای سطح زیر کشت، تولید و قیمت چغندرقند مبین غیرتصادفی متغیرها بود. بر اساس نتایج حاصل از محاسبه معیار کمترین خطای پیش بینی، برای پیش بینی سری های تولید و قیمت چغندرقند الگوی ARIMA به عنوان روش برتر در مقایسه با سایر روشها شناخته شد. اما به منظور پیش بینی سطح زیر کشت چغندرقند، استفاده از شبکه عصبی مناسبتر تشخیص داده شد. لذا استفاده از روش های مذکور به شرط ثابت بودن شرایط، نتایجی با کمترین خطا به دست خواهد داد. بر اساس نتایج حاصل از پیش بینی متغیرهای سطح زیر کشت، تولید و قیمت چغندرقند، در دوره 1388 تا 1393، متغیرهای مزبور حول میانگین دوره در نوسان بوده اند. طبقه بندی JEL: Q11 – D12 – C32 – C22
علیرضا نیکویی؛ محسن رفعتی؛ محمد بخشوده
چکیده
چکیدهتولید گل و گیاهان زینتی در ایران، در عین حال که توام با مزیتهای قابل توجهی میباشد، چالشها و نارسائی هائی را نیز در ساختار بازار و بازاریابی این محصولات در بر دارد. در این مطالعه، به بررسی مسیرهای مختلف بازاررسانی گل و گیاهان زینتی در وضعیت ساختار بازار موجود براساس معیارهای اقتصادی بازاریابی و ویژگیهای ساختار بازار، پرداخته ...
بیشتر
چکیدهتولید گل و گیاهان زینتی در ایران، در عین حال که توام با مزیتهای قابل توجهی میباشد، چالشها و نارسائی هائی را نیز در ساختار بازار و بازاریابی این محصولات در بر دارد. در این مطالعه، به بررسی مسیرهای مختلف بازاررسانی گل و گیاهان زینتی در وضعیت ساختار بازار موجود براساس معیارهای اقتصادی بازاریابی و ویژگیهای ساختار بازار، پرداخته شده است. گل رز شاخه بریده و استان اصفهان، به ترتیب، به عنوان محصول و منطقه نمونه تولید انتخاب شد. نتایج نشان داد که سهم تولید کننده از قیمت فروش به مصرف کننده و راندمان بازاریابی پائین باشد. در عین حال در این نظام، به دلیل وجود ضایعات بالا، کارائی فنی پائین است. ولی، کارائی قیمتی به دلیل بالا بودن قیمت خرده فروشی نسبت به قیمت سر مزرعه، بالا و در نتیجه کارائی کل نیز بالا میباشد. بنابراین، سهم سایر عوامل بازاریابی از این نسبت بالا بیشتر از تولید کننده است. بررسی ساختار این بازار نشان میدهد که کالاها غیر همگن بوده و شرایط ورود به بازار سخت و توام با عدم حتمیت است. بر این اساس، نظام بازار رسانی گل و گیاه در ایران ناکارا و ساختار بازار، یک ساختار غیر رقابتی است. این شرایط غیر رقابتی که باعث وجود اطلاعات ناقص در بازار خواهد شد، امکان برنامه ریزی تولید برای تولیدکنندگان را میسر نمی‌سازد و به دلیل وجود مازاد عرضه یا تقاضا، نوسانات قیمت گل در سطح عمده فروشی زیاد است. این در حالی است که قیمت خرده فروشی نوسانات کمتری داشته و کاهش قیمت بازار در بسیاری از زمانها به مصرف کننده منتقل نمی‌شود. بنابراین، تولید کننده کمترین و مصرف کننده بیشترین قیمت ممکن را، به ترتیب دریافت و پرداخت، می‌نمایند. در این خصوص اصلاح ساختار بازار گل در ایران پیشنهاد گردید.طبقه بندی JEL : D44/D61
